“สเตียรอยด์” ใช้ถูกช่วยชีวิต ใช้ผิดมีสิทธิ์ตาย!

27 มิ.ย. 24

สเตียรอยด์ (Steroids) ชื่อยาที่ใคร ๆ ก็ต้องเคยได้ยินผ่านหูกันมาบ้าง โดยเสตียรอยด์ถูกนำไปใช้ทั้งในวงการแพทย์เพื่อรักษาโรค วงการกีฬาเพื่อเสริมสมรรถภาพร่างกาย หรือแม้กระทั่งวงการความสวยความงาม ก็มีการใช้สเตียรอยด์เช่นกัน จะว่าไป… เจ้ายาสเตียรอยด์นี้มีสรรพคุณครอบจักรวาล และอาจเปรียบเสมือนเทวดาในคราบมัจจุราช เพราะ ถ้าใช้ถูกก็จะช่วยชีวิต แต่ถ้าใช้ผิดอาจถึงตายได้!! งั้นไปทำความรู้จักเจ้าสารสเตียรอยด์กับGedGoodLife กันดีกว่า…

สเตียรอยด์ คืออะไร?

สเตียรอยด์ (Steroids) คือฮอร์โมนชนิดหนึ่งที่ร่างกายสร้างขึ้นเองได้ ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของระบบต่าง ๆ ภายในร่างกาย เช่น ต้านการอักเสบ ลดอาการปวดต่าง ๆ ควบคุมสมดุลน้ำ และเกลือแร่ กดภูมิคุ้มกัน ปรับความเครียด เป็นต้น

สเตียรอยด์ที่ใช้ในทางการแพทย์นั้น เรียกว่า คอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid) เป็นสารที่สังเคราะห์เลียนแบบสเตียรอยด์ที่ร่างกายสร้างขึ้น เพื่อใช้ประโยชน์ในการรักษาโรคต่าง ๆ รวมถึงใช้ทดแทนในกรณีที่ร่างกายไม่สามารถสร้างฮอร์โมนดังกล่าวได้ โดยยาที่มีส่วนผสมของสเตียรอยด์นี้ ตามกฎหมายต้องให้แพทย์เป็นผู้สั่งจ่ายเท่านั้น

สเตียรอยด์

สเตียรอยด์ แบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่

สเตียรอยด์ธรรมชาติ ที่ร่างกายสามารถสร้างขึ้นได้เอง
เสตียรอยด์สังเคราะห์ ที่มนุษย์ผลิตขึ้นเลียนแบบสารภายในร่างกาย

สเตียรอยด์ธรรมชาติ จะถูกสร้างขึ้นเพียงเล็กน้อย เพื่อทำหน้าที่ต้านการอักเสบ ลดอาการปวดต่าง ๆ ปรับความเครียด หรือปรับความอ่อนเพลียไม่มีแรง ให้เป็นปกติได้อย่างรวดเร็ว คอยควบคุมการทำงานของระบบต่าง ๆ ในร่างกายให้เป็นปกติ เพราะคุณสมบัติครอบจักรวาลนี้เอง ที่ทำให้มนุษย์ผลิตสเตียรอยด์สังเคราะห์ขึ้นมาบ้าง มีทั้งในรูปแบบของการฉีด กิน ทา หยอดตา หรือพ่น เพื่อใช้บรรเทาอาการของโรค

ความมหัศจรรย์ของ สเตียรอยด์

สเตียรอยด์ เป็นตัวยาที่มีมีสรรพคุณรักษาโรคได้หลากหลาย และถูกนำมาใช้ทางการแพทย์อย่างกว้างขวาง ด้วยลักษณะอันสำคัญคือ เป็นยาที่มีฤทธิ์ต้านการอักเสบของเนื้อเยื่อในร่างกาย ลดอาการ ปวด บวม แดง ร้อน มีฤทธิ์ในการกดภูมิคุ้มกัน สรรพคุณสำคัญของยาในกลุ่มนี้คือ สเตียรอยด์เป็นยาที่ออกฤทธิ์เร็ว เห็นผลเร็ว

สเตียรอยด์จึงมักถูกใช้ในการรักษาอาการปวดของกล้ามเนื้อ โรคภูมิแพ้ในระดับที่รุนแรง หรือโรคทางเดินหายใจที่มีการอักเสบของหลอดลม เพื่อบรรเทาอาการให้ผู้ป่วยรู้สึกเจ็บป่วยน้อยลง

เมื่อใช้ ผู้ป่วยจะรู้สึกว่าอาการเจ็บปวดหายไปอย่างรวดเร็ว เรียกได้ว่ากินปุ๊บแทบจะหายปั๊บ ลดอาการอักเสบได้รวดเร็วว่องไว ที่เคยปวดก็หายปวด ที่เคยมีผื่นคัน ผื่นก็จะหาย อาการ คัดจมูกหายใจไม่ออก ที่เกิดจากการอักเสบของเนื้อเยื่อโพรงจมูก พอได้สเตียรอยด์เข้าไปก็ลดการระคายเคือง สามารถหายใจได้คล่องสบาย ทำเอาหลายคนหลงดีใจว่า ตัวเองหายแล้ว ทั้งที่จริงสเตียรอยด์เพียงแค่ทำหน้าที่เพียงหยุดอาการไว้เท่านั้น พอยาหมดฤทธิ์ หากเกิดอาการแพ้ขึ้นอีก อาการที่หยุดไปแล้วก็จะกลับมาเหมือนเดิม

สเตียรอยด์

ยาสเตียรอยด์ แบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลัก

1. ยาสเตียรอยด์ที่ใช้ภายนอก (External Use) หวังผลการรักษาให้ออกฤทธิ์เฉพาะที่

ยาหยอดตา: สำหรับการอักเสบที่ตา เยื่อบุตาขาวอักเสบ
ยาพ่นจมูก: ใช้ควบคุมอาการภูมิแพ้โพรงจมูกอักเสบ
ยาสูดพ่นทางปาก: ใช้ควบคุมอาการทางเดินหายใจ เช่น โรคหอบหืด ถุงลมโป่งพอง
ยาทาทางผิวหนัง: ใช้สำหรับกดภูมิคุ้มกัน หรืออาการผื่นแพ้ที่ผิวหนัง

2. ยาสเตียรอยด์ออกฤทธิ์ทั่วร่างกาย (Systemic Use) หวังผลการรักษาที่ให้ออกฤทธิ์ทั่วร่างกายทุกระบบ เช่น ยาฉีด และยารับประทาน ส่วนใหญ่ใช้ลดการอักเสบภายใน หรือเพื่อกดภูมิคุ้มกัน เช่น ผู้ป่วยข้ออักเสบรูมาตอยด์ โรคภูมิแพ้ตนเอง (SLE) หรือผู้ป่วยที่มีปัญหาทางเดินหายใจอักเสบเรื้อรัง และ อาการภูมิแพ้ทางผิวหนังหรือทางเดินหายใจที่รุนแรง เป็นต้น

ข้อควรระวังในการใช้ สเตียรอยด์

แม้สเตียรอยด์ จะเป็นยาที่ให้ประสิทธิภาพในการรักษาค่อนข้างดี ทำให้หายจากการเจ็บป่วยได้เร็ว แต่นั่นก็อาจจะไม่ใช่เรื่องดีเสมอไป สเตียรอยด์เป็นยาที่ออกฤทธิ์ค่อนข้างรุนแรง จึงอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่าง ๆ ต่อร่างกายผู้ใช้ได้ หากใช้ในปริมาณมาก หรือใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน ผู้ใช้ยาสเตียรอยด์จึงควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยา เพื่อไม่ให้เกิดผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์

การใช้สเตียรอยด์เป็นเวลานาน อันตรายอย่างไร?

ภูมิคุ้มกันของร่างกายถูกกดให้ลดลง ทำให้เกิดการติดเชื้อง่าย แผลหายช้า บางรายแผลอาจลุกลามทั่วร่างกาย จนเกิดการติดเชื้อเข้าในกระแสเลือด และอาจปิดบังอาการแสดงของโรคติดเชื้อ กว่าจะตรวจพบ เชื้อโรคก็ลุกลามรุนแรงมากจนทำให้เสียชีวิต
อาจทำให้กระเพาะอาหารทะลุ หรือเลือดออกในกระเพาะอาหารได้ โดยไม่ต้องมีอาการปวดท้องมาก่อน
ผู้ป่วยเบาหวานไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลให้อยู่ในช่วงปกติได้ เกิดภาวะน้ำตาลสูงได้ง่าย
ผู้ป่วยความดันโลหิตสูง ไม่สามารถควบคุมระดับความดันโลหิตให้อยู่ในช่วงปกติได้ อาจเกิดภาวะความดันโลหิตสูงโดยไม่มีสัญญาณเตือน และอาจถึงขั้นเส้นเลือดในสมองแตกได้
เกิดภาวะกระดูกพรุน แตกหักง่าย
ทำให้เกิดอาการอ่อนเพลีย แขนขาอ่อนแรง หัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือหยุดเต้น
ยาหยอดตาที่ผสมสเตียรอยด์ อาจทำให้เกิดต้อหิน ต้อกระจก ทำให้เกิดการติดเชื้อที่ตาได้ง่ายอาจร้ายแรงถึงขั้นตาบอด ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้
สเตียรอยด์ชนิดยาทาภายนอก ทำให้ผิวหนังบาง เส้นเลือดที่ผิวหนังแตกง่าย เกิดเป็นรอยแตกสีม่วงแดงตามผิวหนังอักเสบ มีผื่นแพ้ เมื่อใช้ต่อเนื่องเป็นเวลานาน
อารมณ์แปรปรวน มีปัญหานอนไม่หลับ
ในผู้ชาย อาจมีปัญหาเกี่ยวกับระบบสืบพันธุ์ เช่น ปริมาณอสุจิลดลง เป็นหมัน หรือมีบุตรยาก อัณฑะเล็กลง หย่อนสมรรถภาพทางเพศ ผมร่วง เต้านมมีขนาดใหญ่ขึ้น
ในผู้หญิง อาจมีขนดกเพิ่มขึ้น หน้าอกเล็กลง เสียงต่ำกว่าปกติ ประจำเดือนผิดปกติ ผมร่วง ความต้องการทางเพศสูงขึ้น

รู้ได้อย่างไรว่าติดสเตียรอยด์?

ผู้ที่สงสัยว่าตนเองกินยา หรืออาหารเสริมบำรุงสุขภาพ ที่มีส่วนผสมของสเตียรอยด์หรือไม่ สามารถสังเกตง่าย ๆ ในเบื้องต้น ดังนี้

หลังจากกินยา หรืออาหารเสริมบำรุงสุขภาพ ชนิดนี้แล้ว อาการปวดเมื่อยหายไปอย่างรวดเร็ว
เจริญอาหาร หิวบ่อย กินอาหารได้เยอะขึ้น
ใบหน้าบวมแดงจนเห็นเส้นเลือดฝอย
ผลิตภัณฑ์มีการโฆษณาอวดอ้างเกินจริง เช่น อ้างว่าสามารถรักษาโรคได้สารพัดโรค แบบ ครอบจักรวาล รวมถึงสามารถรักษาโรคที่การแพทย์แผนปัจจุบันไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ เช่น โรคเบาหวาน อัมพาต มะเร็ง
การขายมักเป็นการบอกต่อ ๆ กัน ส่วนสถานที่ขายก็มักจะไม่มีหลักแหล่งที่แน่นอน เช่น ขายทางรถเร่ ส่งทางไปรษณีย์ หากมีผู้รับมาขายต่อในชุมชน ก็มักไม่สามารถระบุแหล่งผลิตหรือผู้ขายได้อย่างชัดเจนแน่นอน
มักใช้เลขทะเบียนตำรับยาปลอม (ผู้บริโภคสามารถเข้าไปตรวจสอบได้ที่เวปไซต์ของ สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา http://www.fda.moph.go.th คลิกเลือก ข้อมูลผลิตภัณฑ์ หรือสอบถามได้ที่ 0-2590-7191

เรียกได้ว่า สเตียรอยด์จะช่วยกดอาการเจ็บป่วยบางอย่างให้คุณอย่างรวดเร็ว และมีประสิทธิภาพ แต่ในขณะเดียวกัน มันก็ปิดสัญญาณเตือนภัยต่าง ๆ จากร่างกายของคุณไปหมดด้วย

หากร่างกายได้รับสารสเตียรอยด์เป็นเวลานาน ร่างกายจะหยุดสร้างสเตียรอยด์ตามธรรมชาติ และเปลี่ยนมาพึ่งสารสเตียรอยด์จากภายนอก การหยุดใช้ยาสเตียรอยด์อย่างกะทันหัน จึงจะทำให้ร่างกายขาดสเตียรอยด์อย่างฉับพลัน อาจเกิดภาวะช็อก หมดสติ และเสียชีวิตได้

ดังนั้นหากคุณกำลังกินสเตียรอยด์ด้วยการซื้อมาเอง ไม่ใช่การรักษาโดยแพทย์ ก็อย่าหยุดยาเองเป็นอันขาด และขอให้รีบไปปรึกษาแพทย์โดยเร็ว เพื่อหาทางลดยาอย่างปลอดภัย

รู้อย่างนี้แล้ว ครั้งหน้าหาก เป็นหวัด มีอาการ คัดจมูกหายใจไม่ออก หรือ น้ำมูกไหล เล็ก ๆ น้อย ๆ หากทานยาสามัญประจำบ้านแล้วยังไม่หาย ก็อย่าเพิ่งบ่ายหน้าไปพึ่งยาหมอตี๋ หรือซื้อยาสเตียรอยด์มาทานเองเลยนะ ไปหาหมอ พบแพทย์ พร้อมแจ้งอาการกับยาที่ทานไปแล้ว เพื่อให้คุณหมอได้ประเมินอาการและวางแนวทางรักษาต่อไปดีกว่า

หน่วยงานที่เราสามารถร้องเรียนหรือแจ้งเบาะแส

เมื่อพบยาหรือผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ไม่ถูกต้องหรือน่าสงสัย

สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาศูนย์เฝ้าระวัง และรับเรื่องร้องเรียนผลิตภัณฑ์สุขภาพ สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา 88/24 ถ.ติวานนท์ ต.ตลาดขวัญ อ.เมือง จ.นนทบุรี 11000โทรศัพท์ 0 2590 7354-55 โทรสาร 0 2590 1556 สายด่วน 1556E-mail :[email protected]
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดทุกจังหวัด(กลุ่มงานคุ้มครองผู้บริโภคและเภสัชสาธารณสุข)
โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไป โรงพยาบาลชุมชนทุกแห่ง
โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล หรือสถานีอนามัยทุกแห่ง
ปรึกษา อาสาสมัครประจำหมู่บ้าน (อสม.) หรือ อสส. สำหรับ กทม.

ข้อมูลอ้างอิง :

โรงพยาบาลเวชธานี เรื่องยาสเตียรอยด์ http://bit.ly/2N1F1ML
เครือข่ายรณรงค์การใช้สเตียรอยด์ให้ปลอดภัยและเหมาะสม http://bit.ly/2FqQC3D

ถามหมอออนไลน์ ปรึกษาปัญหาสุขภาพ ไข้หวัด อาการไอ ปวดท้อง ภูมิแพ้ ได้ฟรีตลอด 24 ชั่วโมง ถามเลย ที่นี่