“ยาคุมฉุกเฉิน” กินอย่างไรให้ถูกต้อง ปลอดภัย และข้อเท็จจริงที่ควรรู้!

27 มิ.ย. 24

ยาคุมฉุกเฉิน กับสารพัดคำถามที่ถามเข้ามาในบอร์ด GED : ASK EXPERT เช่น คุณหมอคะ ทานยาคุมฉุกเฉินได้ตอนไหน? กินแล้วจะป้องกันการตั้งครรภ์ได้หรือไม่คะ? ยาคุมฉุกเฉินมีผลข้างเคียงไหมคะ? และคำถามอื่น ๆ อีกมากมาย งั้นวันนี้มาดูกันเลยว่า ยาคุมฉุกเฉินนั้นมีคุณสมบัติอย่างไร มีข้อดี-ข้อเสีย และควรกินอย่างไรบ้าง มาติดตามกันเลย!

ยาคุมฉุกเฉิน คืออะไร?

ยาคุมฉูกเฉิน หรือ ยาคุมกำเนิดแบบฉุกเฉิน (Emergency Contraceptive Pill หรือ morning-after pills) คือ ยาฮอร์โมนที่มีขนาดสูงกว่ายาคุมกำเนิดทั่วไป ที่ผลิตออกมาเพื่อใช้เฉพาะในเหตุการณ์จำเป็น ฉุกเฉินเท่านั้น เช่น

ถุงยางอนามัยฉีกขาด
การมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้มีการคุมกำเนิดด้วยวิธีใด ๆ
ถูกล่วงละเมิดทางเพศ ข่มขืนกระทำชำเรา
ลืมกินยาเม็ดคุมกำเนิดเกิน 3 วันขึ้นไป

ข้อควรรู้ ยาคุมฉุกเฉิน ไม่สามารถช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ได้เต็ม 100% (และในปัจจุบันก็ยังไม่มีวิธีไหนที่สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้แบบ 100% เต็ม)

ยาคุมฉุกเฉิน มีกี่ชนิด?

ยาคุมฉุกเฉินในเมืองไทย มีทั้งหมด 3 ชนิดด้วยกัน ดังนี้

1. ลีโวนอร์เจสเตรล (Levonorgestrel) ขนาด 1.5 มิลลิกรัม เป็นฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนขนาดสูง หาซื้อได้ตามร้านค้าทั่วไป มีหลายยี่ห้อ สามารถปรึกษาเภสัชกรก่อนซื้อยาได้

2. ยูลิพริสตอล (Ulipristal) และ ไมเฟพริสโตน (Mifepristone) เป็นยาต้านฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน (ต้องจ่ายโดยแพทย์เท่านั้น)

3. ยาคุมกำเนิดชนิดแผงยี่ห้อใดก็ได้ จำนวน 4-6 เม็ด เพื่อให้ได้ฮอร์โมนเพศหญิง Ethinyl Estradiol 200 ไมโครกรัม และฮอร์โมนลีโวนอร์เจสเตรล 1 มิลลิกรัม

โดยยาคุมฉุกเฉินทั้ง 3 ชนิดนั้น ที่มีประสิทธิภาพดีที่สุดคือ ยูลิพริสตอล และไมเฟพริสโตน และลีโวนอร์เจสเตรล ได้ผลรองลงมา ส่วนยาคุมกำเนิดชนิดแผงได้ผลน้อยกว่า

ยาคุมฉุกเฉิน กินอย่างไรให้ถูกต้อง ป้องกันการตั้งครรภ์ได้สูงสุด ?

จำไว้เลยว่า กฏเหล็กของการกินยาคุมฉุกเฉิน คือ กินให้เร็วที่สุด ภายหลังมีเพศสัมพันธ์แบบที่ไม่ได้ป้องกันภายใน 72 ชั่วโมง (3 วัน) และจะต้องรับประทานยาเม็ดที่สองหลังจากรับประทานยาเม็ดแรกไม่เกิน 12 ชั่วโมง หากมีการอาเจียนภายใน 2 ชั่วโมงหลังรับประทานยาแต่ละเม็ด ต้องรับประทานยาใหม่

ยิ่งกินยาคุมฉุกเฉินเร็ว ยิ่งเพิ่มประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ กินภายใน 24 ชั่วโมง ป้องกันการตั้งครรภ์ได้ 85% กินภายใน 72 ชั่วโมง ป้องกันการตั้งครรภ์ได้ 75%

โดยตัวยาสำคัญในยาคุมฉุกเฉิน คือ ลีโวนอร์เจสเตรล (levonorgestrel) มี 2 ขนาด คือ เม็ดละ 0.75 และ 1.5 มิลลิกรัม ที่นิยมใช้ในบ้านเรา เป็นชนิดความแรงเม็ดละ 0.75 มิลลิกรัม (หรือ 750 ไมโครกรัม) จำหน่ายเป็นกล่อง โดย 1 กล่องจะมี 1 แผง แต่ละแผงมียาคุมฉุกเฉิน 2 เม็ด

1. ยาคุมฉุกเฉินขนาด 1.5 มิลลิกรัม ให้กิน 1 เม็ดทันที หลังมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน (ยาคุมฉุกเฉิน แบบ 1 เม็ด ไม่ได้จำหน่ายในประเทศไทย)

2. ยาคุมฉุกเฉินขนาด 0.75 มิลลิกรัม กิน 1 เม็ดทันที หลังมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน และกินอีก 1 เม็ดหลังผ่านไป 12 ชั่วโมง (ห้ามลืมกินเม็ดที่ 2) หรือ สามารถกินยาคุมฉุกเฉิน ขนาด 0.75 มิลลิกรัม พร้อมกันทีเดียว 2 เม็ด เลยก็ได้

ข้อควรรู้ เมื่อต้องกินยาคุมฉุกเฉิน

– ยิ่งเริ่มกินเร็วยิ่งป้องกันได้ดี ควรกินยาคุมฉุกเฉินให้เร็วที่สุดหลังมีเพศสัมพันธ์ไม่ป้องกัน โดยไม่ควรเกิน 72 ชั่วโมง จะป้องกันการตั้งครรภ์ได้ประมาณ ร้อยละ 75 แต่ถ้ากินภายใน 24 ชั่วโมง หลังการมีเพศสัมพันธ์ จะให้ประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ เพิ่มขึ้นเป็น ร้อยละ 85

– กิน 2 เม็ดพร้อมกันได้ ยาคุมฉุกเฉินขนาด 0.75 มิลลิกรัม สามารถกิน 2 เม็ด พร้อมกันในครั้งเดียวได้ แต่ประสิทธิภาพ และความปลอดภัย ไม่แตกต่างจากการแบ่งรับประทานเป็น 2 ครั้ง

– ยาคุมฉุกเฉินนั้น สามารถคุมกำเนิดได้ 75-85% เท่านั้น ส่วนการคุมกำเนิดตามมาตรฐานทั่วไป ชนิดกิน ฉีด ฝัง สามารถคุมกำเนิดได้ถึง 99%

– ไม่ควรกินยาเกิน 4 เม็ด หรือ 2 กล่องต่อเดือน

– ยาคุมฉุกเฉินไม่ทำให้แท้ง ดังนั้นหากไข่ที่ผสมกับอสุจิได้ฝังตัวที่ผนังมดลูกไปแล้ว ยานี้จะทำอะไรไม่ได้

– ยาคุมฉุกเฉินป้องกันโรคติดต่อไม่ได้ ยาคุมฉุกเฉินไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้

– ไม่ควรใช้ยาคุมฉุกเฉินแทนการคุมกำเนิด ควรใช้ยาคุมฉุกเฉิน เมื่อจำเป็นเท่านั้น แต่หากจะวางแผนคุมกำเนินดระยะยาว ควรใช้วิธีอื่น เช่น การกินยาคุมกำเนิดแบบปกติชนิดเม็ด การใช้ถุงยางอนามัย ฝังห่วงคุมกำเนิด ฯลฯ

– ไม่ควรมีเพศสัมพันธ์ซ้ำหลังจากเพิ่งทานยาคุมฉุกเฉิน ไม่มีหลักฐาน หรือ งานวิจัยใดที่บอกว่าประสิทธิภาพของยาคุมฉุกเฉินจะอยู่ได้อีกกี่ชั่วโมงหลังกินยาคุมฉุกเฉินครบ 2 เม็ดแล้ว ฉะนั้นควรงดการมีเพศสัมพันธ์ หรือ ใส่ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่ต้องการมีเพศสัมพันธ์

– หากมีเพศสัมพันธ์ระหว่างที่ยังทานยาคุมฉูกเฉินไม่ครบสองเม็ด ให้รับประทานยาให้ครบไม่ต้องเริ่มยาใหม่

– หากมีเพศสัมพันธ์แบบหลั่งใน หลังรับประทานยาครบทั้งสองเม็ด อาจเริ่มยาแผงใหม่ได้แต่จะเพิ่มความเสี่ยงของอาการข้างเคียงจากยาได้ (ไม่ควรกินยาเกิน 4 เม็ด หรือ 2 กล่องต่อเดือน)

ขอขอบคุณภาพอินโฟกราฟิกจาก “กระทรวงสาธารณสุข”

อันตราย ผลข้างเคียงของ ยาคุมฉุกเฉิน

ยาคุมฉุกเฉินชื่อก็บอกเราอยู่แล้วว่า “ฉุกเฉิน” คือ ต้องเป็นการใช้ในกรณีที่จำเป็นจริง ๆ เพื่อป้องกันตั้งครรภ์ ไม่ควรใช้ยาคุมฉุกเฉินพร่ำเพรื่อ หรือใช้แทนการคุมกำเนิดระยะยาว ที่สำคัญคือ การใช้ยาคุมฉุกเฉินอาจไม่ได้ประสิทธิภาพ และยังส่งผลข้างเคียงกับร่างกายได้ หากกินเป็นประจำ ทำให้มีอาการเหล่านี้

ปวดศีรษะ
คลื่นไส้
อาเจียน
เลือดออกกะปริบกะปรอย
ประจำเดือนมาผิดปกติ
เสี่ยงการตั้งครรภ์นอกมดลูก

ยาคุมฉุกเฉิน ไม่ใช่ยาวิเศษ ที่จะรับประกันผลว่ากินแล้วจะไม่ท้องได้ 100 % เพราะโอกาสที่จะเกิดความผิดพลาด ถึงแม้จะกินยาแล้วก็เกิดขึ้นได้ ดังนั้นไม่ควรหวังพึ่งแค่ยาคุมฉุกเฉินเพียงอย่างเดียว หากยังไม่วางแผนตั้งครรภ์ ควรคุมกำเนิดด้วยวิธีที่มีประสิทธิภาพกว่านี้ เพื่อจะได้ไม่มาเสียใจทีหลัง! ว่าพลาดไปแล้ว เพราะอาจไม่มีโอกาสแก้ตัวอีก

ข้อห้าม! ผู้ที่เป็นโรคเหล่านี้ไม่ควรใช้ยาคุมฉุกเฉิน

มะเร็งของอวัยวะภายในของผู้หญิง และมะเร็งเต้านม
โรคตับเฉียบพลัน หรือตับแข็ง มะเร็งตับ
เคย หรือเป็นโรคหัวใจ และหลอดเลือด
ความดันโลหิตสูง
โรคลิ่มเลือดอุดตัน
โรคลมชัก ที่รับประทานยากันชัก
โรคเบาหวาน ที่มีภาวะไตทำงานผิดปกติ หรือมีภาวะหลอดเลือดผิดปกติ
อายุมากกว่า 35 ปีสูบบุหรี่จัด อ้วน มีไขมันในเลือดสูง
เป็นไมเกรนชนิดที่มีอาการเตือน (Migraine with aura)

ถึงแม้ยาคุมฉุกเฉินจะสามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้ มีประสิทธิภาพดี แต่ก็ควรเลือกใช้ยาคุมฉุกเฉินในกรณีที่จำเป็นเท่านั้น และหลังการใช้หากประจำเดือนมาไม่ปกติ ขาดประจำเดือน เลือดออกไม่หยุด หรือปวดท้องไม่ดีขึ้น ควรรีบมาพบแพทย์ เพื่อรับการวินิจฉัย และรักษาอย่างทันท่วงที