มีไข้ อ่อนเพลีย ตาเหลือง ระวัง! ไวรัสตับอักเสบบี ตัวการร้ายก่อมะเร็งตับ

17 ก.ค. 24

ไวรัสตับอักเสบบี

รู้หรือไม่… ประชากรเกือบ 1 ใน 3 ของโลกเคยได้รับเชื้อไวรัสตับอักเสบบี และประมาณ 400 ล้านคนกลายเป็นโรคไวรัสตับอักเสบบีชนิดเรื้อรัง! จะเห็นได้ว่าโรคนี้เป็นภัยเงียบที่คุกคามมนุษย์เรามาโดยตลอด ผู้ป่วยหลายคนกว่าจะรู้ตัวว่าเป็นโรคนี้ ก็อาจสายเกินแก้เสียแล้ว ฉะนั้นอย่าประมาทไป มาเรียนรู้กันว่า ไวรัสตับอักเสบบี มีสาเหตุ อาการ วิธีรักษา และป้องกัน อย่างไร…

รู้จักกับโรคติดต่อ “ไวรัสตับอักเสบบี” สาเหตุสำคัญที่สุดของการเกิดมะเร็งตับ!

ไวรัสตับอักเสบบี (Hepatitis B virus : HBV) คือ โรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี ทำให้เซลล์ตับเกิดการอักเสบแบบเฉียบพลัน หรือแบบเรื้อรังได้ หากเป็นเรื้อรังจะเกิดพังผืด ตับแข็ง และร้ายแรงสุดคือเป็น มะเร็งตับ (Lung cancer) ซึ่งพบว่า ผู้ป่วยมะเร็งตับส่วนใหญ่ 90% มีประวัติเป็นโรคไวรัสตับอักเสบมาก่อน

เชื้อไวรัสชนิดนี้จะอยู่ในเลือด และสารคัดหลั่งต่าง ๆ ของผู้ป่วย หรือผู้ที่เป็นพาหะ และสามารถถ่ายทอดเชื้อไปยังผู้อื่นได้ เชื้อไวรัสตับอักเสบบีมีระยะฟักตัวเฉลี่ยประมาณ 75 วัน (30-180 วัน) เชื้อสามารถแบ่งตัวได้ภายใน 30-60 วันหลังจากที่ได้รับเชื้อ ซึ่งเชื้อยังอยู่ในร่างกาย และสามารถพัฒนาเป็นโรคไวรัสตับอักเสบเรื้อรัง

ข้อควรรู้ :

ไวรัสตับอักเสบมีด้วยกันทั้งหมด 5 ชนิด คือ ไวรัสตับอักเสบ เอ บี ซี ดี และอี แต่ไวรัสที่พบบ่อยที่สุดในประเทศไทย คือ “ไวรัสตับอักเสบบี”
องค์การอนามัยโลก (WHO) ได้กำหนดให้วันที่ 28 กรกฎาคมของทุกปี เป็นวันตับอักเสบโลก (World Hepatitis Day) เพื่อรณรงค์ให้ประชาชนตระหนักถึงภัยอันตรายของโรคตับอักเสบ และรับรู้ถึงวิธีการป้องกันตนเองจากโรคไวรัสตับอักเสบได้อย่างถูกต้อง

สถิติชี้! คนไทยป่วยไวรัสตับอักเสบบีหลักล้านคน

พญ.ชีวนันท์ เลิศพิริยสุวัฒน์ ผู้อำนวยการกองโรคเอดส์ และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ กรมควบคุมโรค กล่าวว่า

กลุ่มผู้ป่วยไวรัสตับอักเสบบี ปัจจุบันมี 2.2 ล้านคน ซึ่งยังไม่มียารักษา แต่มียาช่วยไม่ให้ตับถูกทำลาย ซึ่งทางที่ดีที่สุดเราต้องคัดกรองให้เร็ว และหากกลุ่มไหนฉีดวัคซีนได้ต้องรีบฉีดวัคซีนป้องกัน กลุ่มผู้ป่วยไวรัสตับอักเสบบีในไทยเฉลี่ยพบ 4-5% โดย 90% หายขาดได้ แต่มี 10% เป็นเรื้อรัง และในระยะยาว 20-30 ปี พบ 10% อาจลุกลามตับแข็ง หรือมะเร็งตับ

ขอเน้นย้ำผู้มีพฤติกรรมเสี่ยง หรือคนเกิดก่อนปี 2535 ขอให้ไปตรวจภูมิคุ้มกัน ซึ่งสามารถไปตรวจได้ในรพ.ทุกแห่ง แต่ต้องเสียค่าใช้จ่ายเอง

ถามว่าทำไมคนเกิดก่อนปี 2535 ถึงเป็นกลุ่มเสี่ยง สาเหตุก็เพราะในยุคนั้นยังไม่มีการฉีดวัคซีนป้องกัน แต่หลังปี 2535 เป็นต้นมา เด็กที่เกิดมาจะได้รับการฉีดวัคซีนในชุดสิทธิประโยชน์ของเด็กอยู่แล้ว

อาการสำคัญของโรคไวรัสตับอักเสบบี

อาการของโรคไวรัสตับอักเสบบี แบ่งได้ 3 ระยะ คือ

อาการระยะที่ 1 ตับอักเสบเฉียบพลัน – ผู้ป่วยจะเริ่มมีอาการภายใน 1-4 เดือน หลังติดเชื้อ มีอาการอ่อนเพลีย เบื่ออาหาร ปวดท้องด้านชายโครงขวาจากการที่ตับมีขนาดโตขึ้น ปัสสาวะมีสีเข้ม ตาเหลือง ผู้ป่วยที่มีอาการในระยะนี้จะมีโอกาสหายเป็นปกติสูงร้อยละ 90 – 95 และมีเพียงร้อยละ 5-10 เท่านั้น ที่ไม่สามารถกำจัดไวรัสออกจากร่างกายได้

อาการตับอักเสบระยะเฉียบพลันจะดีขึ้นใน 1-4 สัปดาห์ และจะหายเป็นปกติเมื่อร่างกายสามารถกำจัดและควบคุมเชื้อไวรัสตับอักเสบได้ ซึ่งมักใช้เวลาไม่เกิน 3 เดือน

อาการระยะที่ 2 ตับอักเสบเรื้อรัง – ผู้ป่วยส่วนใหญ่ไม่มีอาการของโรค (จนกว่าจะเกิด ตับแข็งระยะท้าย) มักไม่มีอาการอ่อนเพลีย ไม่มีอาการตัวตาเหลือง การตรวจร่างกายอาจเป็นปกติ ดังนั้นการตรวจทางห้องปฏิบัติการโดยดูการอักเสบของตับจึงเป็นวิธีที่ดีที่สุด ที่จะทำให้ทราบถึงความผิดปกติในการทำงานของตับได้ ผู้ป่วยตับอักเสบเรื้อรังที่มีอาการ และเซลล์ตับได้รับการทำลายมาก ๆ จะกลายเป็นโรคตับแข็งในที่สุด และอาจเสียชีวิตก่อนวัยอันควร

อาการระยะที่ 3 ตับแข็ง – ในระยะแรกจะไม่มีอาการ อาจมีเพียงอ่อนเพลียกว่าปกติ หากมีอาการมากนั่นหมายถึงตับเริ่มเสื่อมลง โดยผู้ป่วยส่วนมากที่มาพบแพทย์จะมาเพราะอาการแทรกซ้อน เช่น อาเจียนเป็นเลือด เท้าบวม ท้องบวม หรืออาจเป็นมะเร็งตับ

จะรู้ได้อย่างไรว่าเราติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีหรือเปล่า?

ในเบื้องต้นสามารถทำเองได้โดยการสังเกตอาการที่เกิดขึ้น เช่น ปวดท้อง มีไข้ คลื่นไส้อาเจียน ตัวเหลืองตาเหลือง หรือคาดว่าตัวเองมีความเสี่ยง ก็ควรมาพบแพทย์โรคระบบทางเดินอาหารและตับ ซึ่งแพทย์จะทำการวินิจฉัยด้วยการตรวจร่างกาย ตรวจเลือด การตรวจอัลตราซาวด์ตับ และการตรวจพังผืดในตับ (Fibroscan) เป็นต้น

ไวรัสตับอักเสบบี ติดต่อทางไหนได้บ้าง?

มีเพศสัมพันธ์แบบไม่ได้ป้องกัน คือ การติดต่อที่สำคัญที่สุด (สามารถติดต่อได้ง่ายกว่าเชื้อไวรัสเอดส์)
ติดต่อจากแม่สู่ลูกขณะคลอด พบได้บ่อย แต่แก้ได้ด้วยการฉีดวัคซีนให้ทารก
การสัมผัสน้ำคัดหลั่งของผู้ป่วย เช่น เลือด น้ำเหลือง ทางแผลเปิดตามร่างกาย
ใช้ของร่วมกันกับผู้ป่วย เช่น มีดโกนหนวด แปรงสีฟัน กรรไกรตัดเล็บ เข็มสัก เข็มฉีดยา เป็นต้น
จากการได้รับเลือด แต่พบน้อยมากในปัจจุบัน

อย่างไรก็ตาม ไวรัสตับอักเสบชนิดบี ไม่ติดต่อทางน้ำลาย หรือการสัมผัสภายนอก ดังนั้นการกินอาหารร่วมกัน หรือดื่มน้ำแก้วเดียวกัน เข้าห้องน้ำห้องเดียวกัน จึงไม่ใช่ทางติดต่อ แม้จะรับประทานอาหารร่วมกัน ยกเว้นมีแผลในช่องปาก หรือไรฟัน ดังนั้นผู้ที่เป็นพาหะ หรือผู้ที่เป็นโรคนี้จึงสามารถใช้ชีวิตในสังคมร่วมกับผู้อื่นได้ตามปกติ

สามารถรักษาให้หายขาดได้หรือไม่?

โรคนี้มักพบแบบเฉียบพลัน ซึ่งสามารถรักษาให้หายขาดได้ภายใน 10 สัปดาห์ ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะหายจากโรค และมีภูมิคุ้มกันเกิดขึ้น โดยเฉพาะในระยะเฉียบพลันมีโอกาสหายขาดได้ประมาณ 90-95 เปอร์เซนต์

อย่างไรก็ตาม ร้อยละ 5-10 เท่านั้นที่ไม่สามารถกำจัดไวรัสออกจากร่างกายได้ หรือเรียกว่า “ตับอักเสบเรื้อรัง” ผู้ป่วยกลุ่มนี้จึงสามารถแพร่เชื้อให้คนอื่นต่อไปได้ นอกจากนี้ ผู้เป็นพาหะมีโอกาสเกิดโรคเป็นมะเร็งตับสูงกว่าคนปกติถึง 100 เท่าเลยทีเดียว

โรคไวรัสตับอักเสบบี ต้องรีบรักษาก่อนลุกลามเป็นมะเร็งตับ!

เป้าหมายการรักษาโรคไวรัสตับอักเสบบี คือ การยับยั้งการทำลายเซลล์ตับ ป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดตามมา เช่น ตับแข็ง ภาวะตับวาย และมะเร็งตับ

การรักษาผู้ป่วยไวรัสตับอักเสบบี ต้องรักษาตามระยะดังนี้

ระยะสงบ จะติดตามผลเลือดเป็นระยะอย่างน้อยทุก 3-6 เดือน เพื่อเตรียมตัวรักษาเมื่อมีการอักเสบ โดยระยะที่ตับยังไม่อักเสบจะยังไม่มีการใช้ยาต้านไวรัส
ระยะตับอักเสบ จะตรวจปริมาณไวรัส และรักษาโรคโดยการใช้ยาฉีด หรือยาต้านไวรัสชนิดรับประทาน
ระยะที่มีตับแข็งหรือระยะที่มีมะเร็งตับ จะพิจารณาใช้ยาต้านไวรัสชนิดรับประทาน
การรักษาในกลุ่มพิเศษ เช่น ผู้ป่วยที่ใช้ยากดภูมิคุ้มกัน หรือผู้ป่วยที่เตรียมรับยาเคมีบำบัด จะมีการพิจารณารักษาด้วยยาต้านไวรัสชนิดรับทาน

“วัคซีนไวรัสตับอักเสบบี” คือ พระเอกที่ช่วยป้องกันโรคไวรัสตับอักเสบบี และโรคเกี่ยวกับตับ

วัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี เป็นหนึ่งในวัคซีนพื้นฐานที่ทุกคนควรได้รับ เรียกว่าเกิดมาก็ควรฉีดวัคซีนชนิดนี้ก่อนเลย และยังช่วยป้องกันการเกิดภาวะตับอักเสบเรื้อรัง ตับแข็ง หรือมะเร็งตับได้อีกด้วย สำหรับคนทั่วไป การฉีดวัคซีนเพียง 3 เข็ม สามารถป้องกันการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี ช่วยสร้างภูมิต้านทานป้องกันการติดเชื้อได้ตลอดชีวิต

บุคคลที่ควรรับวัคซีนไวรัสตับอักเสบบี